BẠN HỌC MIỀN NAM CỦA TÔI

Khoảng tháng 7 năm 1975,cùng với sự hứng khởi của cả dân tộc,chúng tôi được đưa lên những chiếc xe tải hăm hở về lại quê hương.Trước đó có bạn không chờ nỗi đã lén về quê và sau đó trở ra mang theo những chiếc allbum có cô gái mắt nhấp nháy,áo thun giặt phơi khô ngay,chiếc cassette với “những đồi hoa sim” mê hoặc…

Miền nam với chúng tôi lúc ấy thật gần mà xa,đầy mơ ước…nhưng cũng nhiều cảnh giác như cách tuyên truyền “viên kẹo bọc đường” rất ngại ngần.Thật ra chúng tôi chỉ là những chú bé quê được ra Bắc rồi sống co cụm trong các trương HSMN nên hiểu về đời sống đô thị không là bao.Dù khó khăn của chiến tranh nhưng chúng tôi được đào tạo khá căn bản;đó là lẽ sống ,nghị lực ,lòng trung thực và nhất là kiến thức văn hóa ,dẫu có nặng lý thuyết  thiếu sáng tạo.Tôi nhớ mãi câu nói của thầy giáo dạy vật lý,rằng các em phải học thật giỏi để sau này về xây dựng lại miền Nam ,đối chọi với những người được Mỹ đào tạo từ Âu Mỹ trở về.Ôi,thầy đã quá lo xa cho một tương lai đến sớm với chúng tôi!

Sau những ngày gặp lại gia đình mừng vui khôn xiết,chúng tôi mới đối diện một thực tế là tiếp tục học như thế nào? Xã hội đảo lộn,thành phố chật chội với dãy người cứu đói cứ dài ra.Chính quyền vận động đưa bớt dân về quê để khai hoang phục hoá,tìm mọi cách khuyến dụ dân đi kinh tế mới.Những người không ở trong các cơ quan nhà nước ,HTX …không có tiêu chuẩn mua gạo thì quá cực khổ khi bám trụ ở thành phố .Bọn HSMN chỉ có bạn nào có gia đình cán bộ ở thành phố thì làm chế độ được và tiếp tục đi học bình thường.Bạn nào về quê thì phần lớn bỏ học và xin vào ngành công an vì lý lịch tốt.Một số rất ít ,thường đang học cấp 3 thì ráng theo học các trường ở thị trấn hoặc thành phố lớn.Tôi được gởi theo học một trường cấp 2 &3 Thai Phiên , ngoại ô thành phố Đà nẵng.

Trường nằm ở phía Bắc thành phố ,mới được xây dựng gồm 2 dãy nhà hai tầng khá đơn sơ,sân trường nền đất không một bóng cây.Dấu ấn thành phố mới chỉ hiện diện trên các trục lộ chính.Lùi vào phía trong một chút là làng quê nông thôn với những luỹ tre bao quanh quen thuộc,những ruộng sắn bên vườn khoai xanh mơn mởn.Những đụn cát trắng với gai xương rồng ẩn hiện khắp nơi,kế đó đột ngột hẫng xuống những ao nước tưới thuốc lá váng phèn.Các bạn học sinh khá thân thiện ,thường lội bộ đi học ,có cảm giác phảng phất nỗi buồn lo toan cuộc sống cần lao .

Tôi loay hoay chọn bộ quần áo đồng phục xanh trắng vừa may cho ngày nhập học.Nâng lên hạ xuống chiếc quần ống loe ,mốt thịnh hành bấy giờ,tôi đành tặc lưỡi xếp cất vì ngại cho là “lai căng mất gốc”.Mặc lại chiếc quần ống hẹp hai màu, trên màu kem gốc dưới chuyển sang xanh từ ngoài Bắc mang về,tôi chạy vội đến trường.Trời vừa dứt cơn mưa ,trường náo nhiệt cảnh học sinh tay bắt mặt mừng sau những ngày biến động chính trị vừa qua.Tôi vừa ghé ngồi vào đầu bàn dãy cuối thì một học sinh dáng gầy đứng lên bắt bài hát tập thể.Cả lớp gào lên hết bài này sang bài khác nhạc cách mạng.Tôi ngạc nhiên sao họ biết nhiều bài thế , từ Trường sơn Đông Tây đến Tiếng chày cắt cùm cum…đều hát tuốt.Hoá ra mấy tháng hè vừa qua, gần như ai cũng cuốn theo phong trào sinh hoạt của thanh niên địa phương.Trống điểm từng tiếng thong thả ,cô giáo chủ nhiệm vào lớp.Cô mặc một chiếc áo dài cũng màu trắng như nữ sinh nhưng phân biệt bằng cách thêu thêm các bông hoa trên hai tà thật đẹp và quý phái.Lần đầu tiên tôi thấy những chiếc áo dài trắng nữ sinh trong trường sao dịu dàng đến thế.Sau khi giới thiệu vể mình ,cô yêu cầu lớp bầu ban cán sự lớp,rồi cô rời lớp lên phòng giáo viên.Tôi ngạc nhiên thấy lớp tự quản,bầu bán rất dân chủ .Có vài liên danh đề cử và tự ứng cử.Các vị được đề cử ,nhảy lên bảng tự giới thiệu về mình và phản biện thật hăng hái.Tôi lạ lẫm ,thấy họ mạnh mẽ và khá tự tin hùng biện .Cuối cùng thì kết quả bầu lớp trưởng nghiêng về yếu tố thân miền Bắc,trúng bạn Sự khá ôn hoà,có ba tập kết vừa về,anh em làm nghề biển tương đối khá giả.Các lớp phó dễ thông qua ,cô giáo chấp nhận ban cán sự lớp nhanh chóng.

Do đã học lớp 9 chuyên toán từ ngoài Bắc nên chương trình lớp 11 ban toán với tôi khá nhẹ nhàng.Đối với môn văn các bạn khá lúng túng về các thể văn nghị luận trong đó thịnh hành lối văn chứng minh bằng văn học ,bất cứ dẫn chứng nào cũng lôi ra một câu thơ mà thường là của Tố Hữu nhét vào.Các môn tự nhiên ,nhất là toán lý ,các bạn học khá tốt.Tôi thích nhất là được xem các quyển bài tập toán của nhiều tác giả khác nhau ,như Ban GS Toán hoặc Giáo sư Trường Thi …tức nhiều bộ giáo khoa cho một chương trình của Bộ giáo dục.Nhiều bài toán giải theo dạng quỹ tích ,kết quả động,có đáp số mở khá thu hút khả năng sáng tạo của học sinh.Từ chỗ thiếu sách tham khảo ,tôi tìm cách mò đến nhà nhiều bạn để mượn sách xem tại chỗ vì có nguyên tắc của học sinh là không cho mượn đem về nhà.Ngạc nhiên hơn là trong miền Nam đã áp dụng kết quả một số bài toán học để giải thích về vật lý khá lạ.Từ chỗ mang tư tưởng cải tạo họ,tôi bị họ chinh phục với nỗ lực học hỏi và mạnh dạn trao đổi ,phản biện tại lớp.Có nhiều bạn nghiên cứu được một công thức toán lý mới,đến lớp tìm cách lên bảng để trao đổi hoạc khè mọi người ngay.

Thời kỳ đầu năm học,gần như chiều nào các bạn cũng đến trường để sinh hoạt lúc thì của Đoàn lúc thì của Hội thanh niên.Hết hát múa tập thể lại học chính trị rồi biểu dương lưc lượng ngoài đường phố vào các ngày lễ.Không khí sôi sục trong trường lôi cuốn mọi người nhất là các bạn có xuất thân gia đình nghèo khó.Một số bạn gái không bao giờ đi sinh hoạt ,bị nhắc nhở nhưng các bạn nại gia đình không cho đi.Đó thường các gia đình trí thức ,họ không muốn con lao vào các phong trào bột phát nhất thời ảnh hưởng việc học tập.Sau này mới thấy sự kiên định của họ là đúng.Một số bạn ở miền Nam có liên quan đến cách mạng ,là đoàn viện hoặc có bà con ở miền Bắc thì rập khuôn cách ăn mặc ,giày dép như một cán bộ nằm vùng.Số này được mọi người gọi là “cách mạng 30/4” .Một số lỡ cương lên sau này không quay lại như cũ được nên mất một thời gian dài khá  trầm  cảm vì thiên hướng mặc đẹp không chịu ngủ yên.Nghĩ cũng tội cho các bạn ấy,bị tuyên truyền một chiều hoặc khuyến khích ăn mặc rất cực đoan nên áp dụng  máy móc theo mấy cán bộ trên núi xuống.Thanh niên thích thần tượng cái mới mà thuở ban đầu cách mạng thật hấp dẫn không ai cưỡng nỗi.Đó là những nạn nhân trong trắng ngây thơ ,không phải đầu tiên của một thời mơ mộng . Lúc này trường cứ yêu cầu kê khai lý lịch liên miên ,tự nhiên có sự phân hoá thành phần gia đình.Hết học kỳ I ,một bạn gái sức học không triển vọng ,có gia đình tham gia chính quyền cũ xin nghĩ học .Một vài bạn khác tìm việc làm ở các tổ hợp hoặc chuyển nhà đi miền Nam hay đi kinh tế mới.Nhiều bạn thích thú với lý lịch khai Dân nghèo thành thị vì được xã hội thổi lên trên trời xanh .Càng về cuối năm học sinh hoạt ngoài giờ ít hơn và sự khó khăn trong mưu sinh của gia đình làm các bạn bớt dần hăng hái.Nhiều gia đình khó khăn hơn và thấy mình không thay đổi là bao với sự khốn khó trước đó nhưng lúc này ai cũng vậy nên không có sự so bì nhiều lắm.

HHP