Những chuyện bây giờ mới kể

NHỚ MÙA ĐÔNG XƯA

(Viết tiếp: Những chuyện bây giờ mới kể)

Mùa đông năm nay rét hơn mọi năm, thấy trên ti-vi cảnh ở vùng cao phía Bắc còn có băng tuyết. Tất cả những cảnh đó làm cho ta nhớ đến những mùa đông xưa ở xứ Quế gió bấc cắt da thịt thành nứt nẻ, giá rét, băng tuyết.

Mới từ Miền Nam ra sốt rét rừng làm tóc rụng chỉ còn lơ thơ vài cọng, nước da thì xanh lét nhưng thấy tuyết rơi là cả lũ “tân” Quế như bắt được vàng và có khi còn hơn thế vì lúc đó có biết vàng là gì đâu. Thưởng thức băng tuyết mùa đông xứ Quế cũng rất là phong phú, đa phần thì lấy tay hứng tuyết và …liếm, có Quế thì há miệng truyền trực tiếp các diều nước đã đóng băng trên đầu các lá cây quế tạo ra một đám chông đá mọc ngược óng ánh làm cho những cây quế mới trồng vài năm thêm vẻ huyền ảo dưới ánh sáng đèn cao áp (chắc do những giọt sương đóng băng), những Quế siêng và cẩn thận hơn thì cho nước vào cái ca men đưa ra ngoài cửa sổ qua đêm để sáng hôm sau cả lũ được cắn nước đá rôm rốp trong giá lạnh thấu xương. Ngoài cái ca men, dụng cụ tráng men của Quế còn có thau men, một cái “thố” men (sao gọi là thố hè?), các dụng cụ tráng men in hình những bông hoa hoặc hình nhà máy công trường, công xã, hình công nhân, nông dân hay “Bát lộ quân” tay cầm “trước tác…”. Khi về nước, rồi Quế về Nam, Quế ở lại Bắc đều mang theo về các dụng cụ, tư trang được trang bị ở xứ Quế để “yêu và nhớ”, bây giờ có Quế nào còn giữ được thứ gì “để nhớ để yêu” không? Thưởng thức băng tuyết kiểu gì thì đầu lưỡi cứ việc tê tái còn tâm hồn các Quế ta thì cứ thấy bay bỗng như đã làm được điều gì đó phi thường. Quế ta ơi, có còn nhớ cảm giác này không?

Trang phục và các phụ tùng đi kèm để chống rét của Quế có: áo bông cổ lông cừu, mũ bông, quần áo “vệ sinh” (sao lại gọi là quần áo vệ sinh hè?), áo ka-ki, giày vải, (một số Quế có cả giày ủng, lẻ tẻ có giày da), tất chân, găng tay, khẩu trang, khăn quàng cổ. Các Quế được trang bị chăn bông (vỏ và ruột), đệm bông với “gaz” trải giường, gối không độn bông mà độn… trấu với khăn trải gối in hoa hòe các kiểu thay cho áo gối, mấy Quế siêng gái thì không dùng loại gối này mà rút tiền tiết kiệm tự mua vải trắng về làm thành gối có thêu hoa thêu chữ nhìn thấy cũng bắt mắt. Quế trai, gái được trang bị gần như giống nhau, chỉ khác nhau rõ nhất là áo ka-ki nữ hai hàng nút (cúc), nam một hàng nút, một số Quế gái được phát giày kiểu nữ, còn hầu hết là giày ba-ta như của Quế trai, quần “vệ sinh” quế trai thì phía trước có xẻ, một số Quế trai được phát quần “vệ sinh” không có xẻ (chắc do thiếu) thì các cô, má bảo mẫu dùng kéo khoét cho một cái lỗ phía trước cho tiện sử dụng.

Tất cả những thứ trang bị chống rét lớp trong, lớp ngoài, cái trên, cái dưới biến lũ Quế chúng mình thành những “cái nấm” di động, thở phì phò “ra khói” và Quế trai, Quế gái cứ na ná như nhau khi mùa đông về.

Cái lạnh của mùa đông xứ người cứ như cắt da cắt thịt lũ Quế chúng mình, đứa lớn cũng chỉ vừa qua tuổi thiếu niên, đứa nhỏ thì còn tuổi mẫu giáo, tất cả đều xa gia đình đến xứ Quế hình thành “Cộng đồng Quế” để mùa đông thì biến thành những “cái nấm nhỏ, nấm to” chống chọi lại băng giá để tồn tại và lớn lên. Và biết bao nhiêu những “sự cố - sự kiện mùa đông xứ Quế”.

Chuyện Vệ sinh mùa Đông

Quế Cấp Một được cô, má bảo mẫu nhắc nhở mùa đông tắm rửa hai lần trong một tuần. Lịch tắm các lớp so le nhau. Quế Cấp Hai thì tự lo lấy, năm học cuối cùng ở Quế, trường Cấp Một NVB giải tán, má Nga biên chế về trường Cấp Hai NVB nhưng cũng chỉ nhắc nhở các Quế nhỏ lớp Năm việc làm vệ sinh. Nước tắm tất nhiên là nước nóng, được cấp qua các vòi nước tập trung đầu dãy nhà tắm theo giờ trong ngày và được nấu bằng lò hơi than đá. Tuy thế không phải Quế nào cũng thực hiện đúng lịch tắm đó, hình như có Quế trai cả mùa đông chỉ tắm ví dụ. Còn nhớ có Quế X. “cóc”, mùa đông nhìn da bạn ấy nổi vảy như da rắn, Quế thì bảo do bạn ấy ở bẩn ít tắm, Quế thì bảo là bạn ấy bị bệnh khô da, Quế mình thì nghĩ…chắc cả hai lý do trên cộng lại (bây giờ Quế X. “cóc” ở đâu hè?). Áo quần thì Quế lười giặt nên cũng nghĩ ra nhiều cách để thỏa mãn cái sự lười. Vỏ áo bông, vỏ chăn, “gaz” giường và áo quần vệ sinh hình như cả mùa Đông được giặt hai lần: giữa và cuối mùa (mà cũng chỉ ở cấp Một thôi) bằng máy giặt đặt bên trường Võ Thị Sáu, Quế lười dồn hết cả áo quần mặc mùa đông nhét trong vỏ chăn bông để “ăn theo”. Kết quả quần áo thường của Quế lười được nhộm “hợp chủng quốc” các màu thành loang lỗ xanh đỏ. Để đỡ phải giặt áo, có Quế cả mùa đông chỉ có mặc áo bông không (nghĩa là cởi áo bông là … Quế ở trần), do đó, lớp trong ruột áo bông nó có màu sắc như…dầu hắc và tất nhiên nó có mùi hương đặc biêt đó là mùi Quế…lười. Giày, tất của Quế có nhiều cách sử dụng, để tiết kiệm xà phòng và công sức, nhiều Quế trai sử dụng giày, tất từ lúc mới dung cho đến lúc … rách, hỏng mà không giặt, giày vải thì cũng còn cố chịu được mùi, nhưng những Quế nào sử dụng ủng theo công nghệ này thì mùi vị khủng khiếp lắm. Những đôi tất được sử dụng theo phương pháp này thì cứng cáp như những cái mo và mùi vị của nó thì khó kiếm lại trong đời, nhất là nếu “nó” được cho qua lửa. Còn nhớ mùa Đông cuối cùng ở Quế, buổi tối cả lũ Quế đang xuýt xoa bên lò than để sưởi bỗng có khói bốc ra từ lò sưởi mang theo mùi thum thủm như mùi chuột chết, cả lũ Quế la oai oái xúm lại tìm nguyên nhân.Thì ra tên “Chột” thanh lý một sản phẩm tất chân của hắn vào lò sưởi của phòng, may mà đó là căn phòng lớn và “Chột” mới thanh lý một chiếc chứ nó chơi cả đôi và phòng lại nhỏ nữa thì giờ này có khi Nhà nước ta mất một loạt cán bộ ấy chứ (hy sinh do nhiễm độc). Ngày đó các dãy nhà ở của Quế thường ít thấy bóng dáng chuột, bây giờ nghiệm lại thì ra là do chuột nó sợ “mùi Quế”.

Sự cố …sưởi ấm.

Cộng đồng HSMN Quế tuy cuộc sống có đầy đủ hơn cộng đồng HSMN trong nước nhưng mùa đông Quế cũng chỉ được sưởi ấm bằng than củi. Lò sưởi là một cái chảo gang đặt trên cái giá làm bằng gỗ, mà cũng chỉ những ngày thật rét thì mới được sưởi, hình như cả lớp mới có một lò sưởi.

Một tối thứ bảy mùa đông, cả lớp Quế đã đi ngủ nhưng thấy vắng mặt mấy ông Quế lớn, trong đó có Quế lớp trưởng và một Quế lớp phó. Cô chủ nhiệm và mấy Quế lớn khác chuẩn bị xuất quân đi tìm thì thấy các Quế vắng mặt mò về. Cô chưa kịp la rầy thì Quế lớp trưởng đã giải trình về chuyến “du lịch thành phố Quế Lâm bất đắc dĩ “.

Hóa ra Quế lớp phó là người cùng làng với thầy Ký “thọt” (xin lỗi thầy vì không nói biệt danh này e mấy Quế khó nhớ), tối thứ bảy rủ các bạn ghé thăm thầy. Mùa đông xứ quế quá lạnh, thầy cũng phải sưởi lò than củi. Mình thầy thì ít than, các cháu tới đông thầy cho thêm than cho ấm hơn. Thầy trò ăn kẹo uống nước cùng tâm sự để đỡ nhớ quê hương. Than thì vẫn cháy, không khí phòng thầy ấm quá, các câu chuyện về quê hương cứ kéo dài trong lúc cửa phòng đều đóng kín. Thầy và các Quế lịm dần cùng lúc. May mà có một Quế khỏe hơn ngồi gần cửa ra vào cố lao ra mở cửa kêu cứu.Và tất cả các trò cùng thầy được một chuyến du lịch ra Bệnh viện Nhân dân Quế Lâm miễn phí, khuyến mãi một mũi thuốc bổ cho mỗi người trước khi đưa về trả lại trường. Sau này khi học hóa thì các Quế hiểu rõ hơn về hiện tượng này, lúc đó chỉ được giải thích là: do đóng kín cửa phòng không được thong gió nên các Quế và thầy đã hít phải khí CO loại khí độc sinh ra trong quá trình than cháy. May mà…Hú vía. (Thầy Ký hiện vẫn khỏe và ở gần nhà Quế mình. Có lần ghé thăm thầy, trong lúc nói chuyện thầy nhắc nhở: Lúc nào thầy chết nhớ đưa đám ma thầy nhé, nhắc mấy đứa nữa. Quế mình thấy lòng rưng rưng muốn khóc nhưng cố nói: thầy còn khỏe lắm.Thầy năm nay cũng gần 90 rồi, các Quế nào có dịp qua ĐN thì ghé thăm thầy)

Sự cố …”áy náy…”

Đó là một tối mùa đông năm 1973, chuông vừa reo báo hết giờ tự học, tiếng “ồ” như đồng loạt vang lên và cũng như đồng loạt các cửa lớp mở tung, những “cái nấm” nhanh chóng phi ra khỏi lớp. Hắn cũng vôi vàng xếp sách vở cho vào hộc bàn và phi ra khỏi lớp hòa vào dòng “nấm” mùa đông Quế theo con đường bê-tông dẫn về khu nhà ở (con đường này có ảnh của MF đưa lên ST đố Quế đó). Mưa đá hạt nhỏ tạo thành một màn sương huyền ảo, không khí ngoài trời lạnh buốt. Những cành quế lung lay nhè nhẹ trong khung cảnh mờ ảo ấy giữ được cho mình những hạt mưa đá bé li ti, làm cho những lá quế lấp loáng dưới ánh đèn cao áp. (Dạo đó lũ Quế cứ trầm trồ khen TQ giỏi chế tạo ra loại bóng điện cao áp có ánh sáng mát rượi làm cho những cái áo trắng của Quế trở thành màu xanh mát dịu. Mà đúng thật,khi về nước nhìn thấy đèn đường của nước mình phổ biến vẫn là những bong đèn tròn bình thường). Dưới ánh sáng đèn cao áp, bóng những cây quế in lên mặt đường tao ra những khoảng sáng tối chen nhau. Hắn choàng tay ôm lấy một “cái nấm” đi bên cạnh, xuýt xoa kêu lạnh và rên ư ử. Hắn chửi thề và than vãn cái xứ gì mà lạnh thấu xương, thấu thịt làm sao chịu nổi. “Cái nấm” trong vòng tay hắn vẫn “ừ, ừ” theo hắn. Hắn lại thao thao bất tuyệt: Trong mình mùa đông đâu lạnh dzữ dzậỵ, tao nhớ quanh năm tao chỉ có cái quần xà-lỏn, mùa đông lạnh lắm lúc giữ trâu ban ngày thì đốt cứt trâu khô sưởi, tối ngủ quấn cái chiếu rách, thò đầu và chân ra ngoài, vẫn qua đẹp mùa đông có đau ốm chi mô. Trong mình mà lạnh thế này chắc lũ con nhà nghèo mình “đứt” sớm lấy đâu ra quần áo trong ngoài, mũ giày, khăn tất cỡ ni mà chống rét, phải không mày? “Cái nấm” đi cùng lại”ừ,ừ” hòa nhịp với hắn. Hắn lại xuýt xoa, ghì chặt “cái nấm” và bất ngờ hỏi: Mày chơi đủ bộ trong ngoài đó chứ? hay lại như thằng R…chơi độc mỗi cái áo bông, thằng nớ chịu rét giỏi thiệt. Và hắn nhanh tay thọc vào sườn “cái nấm” để kiểm tra xem có đủ lớp trong lớp ngoài không. “Cái nấm” theo phản xạ nhảy lên, nhưng hắn đã kịp kiểm tra xong và rút tay ra quàng qua hông “cái nấm” ôm chặt. Hắn phán: À, chú mày đầy đủ trong ngoài, nghe có vẻ thơm tho hơn mấy thằng khác. Hắn hít mạnh để chứng tỏ với “cái nấm” là “mày thơm tho hơn mấy thằng khác”. “Cái nấm” lại “ứ ừ” phù họa cho hắn. Cả hai cùng rảo bước về khu nhà ở. Hắn miệng thì xuýt xoa kêu lạnh quá, hai tay lại đan vào nhau siết chặt “cái nấm”, “cái nấm” thở mạnh ra, hắn nghĩ chắc “cái nấm” đã thấy ấm hơn với vòng tay và những câu chuyện trên trời dưới đất của hắn. Đến chân cầu thang lên gác (phòng hắn ở trên gác), “cái nấm” đột ngột dừng lại và gỡ nhanh tay hắn khỏi vai, nhanh chân bước tiếp. Hắn ngạc nhiên: Không “dzề” ngủ còn đi đâu mầy? “Cái nấm” vẫn không trả lời hắn mà đi như chạy về phía nhà…nữ. Lúc này thì hắn đứng chết như Từ Hải, mặt cứ như …”ngỗng ỉa”. Chắc là hắn đứng mặc niệm ở chân cầu thang không phải là một mà nhiều phút trôi qua, vì Quế tôi trực nhật nên về sau hắn mà lúc về thấy hắn vẫn thẩn thờ cạnh chân cầu thang. Hỏi có chuyện gì mà thẩn thờ thế và hắn đã kể lại với Quế tôi những diễn biến sự việc trên. Hắn sợ “cái nấm” nghĩ hắn lợi dụng, thực tình là hắn không biết. Hắn sợ nhất là hành động kiểm tra xem “cái nấm” có đủ trong ngoài không. Hắn nói: Nhưng mà vẫn còn hên, may mà tao chỉ sờ lưng nó chứ sờ…phía trước thì… bỏ mẹ. Quế tôi nói với hắn: Theo tao thì cả sự việc từ đầu đến cuối thì mày hên nhưng tách riêng “dzụ” kiểm tra thì mày xui quá chứ không phải hên, phải chi mày đổi vị trí kiểm tra từ sau ra trước thì bây chừ không phải ngẩn tò te như thế này. Hắn nói: Đang lo thấy mồ đây còn đùa. Hắn sợ “cái nấm” sẽ báo với thầy chủ nhiệm những gì đã xảy ra thì hắn chỉ còn nước ra cầu Giải phóng nhảy sông Li (hắn nói thế nhưng hắn là con “rái cá” làm sao mà chết nước được). Quế tôi phân tích và an ủi hắn: Mày có biết “ẻm” mô đâu mà mắc tịt. Chắc là “ẻm” nớ cũng thử tìm “cảm giác lạ” nên mới đồng hành cùng mày từ lớp học về đây. Hắn lấy lại thần sắc: Mày nói cũng có lí. Sao mà tao u mê thế không biết, mấy ông đực tụi mình thì làm gì có mùi thơm tho như thế, lúc tao hít mạnh để chứng tỏ sự thơm tho của “nó”, tao có cảm giác mùi thơm lạ lắm, không phải mùi nước hoa nhưng nó thơm có cảm giác cứ ngây ngây thế nào ấy. (Cái mùi hương này sau này khi trưởng thành tôi mới kết luận được đó là “mùi hương con gái” chứ lúc đó Quế tôi cũng u mê như hắn, biết chi mô). Cái tay tao đè lên phía trước áo bông của nó cũng có cái cảm giác khác thường, rồi cả tiếng thở mạnh của “nó” bây giờ tao mới nghiệm ra chứ lúc đó tao toàn lo tán phét cứ tưởng là mấy đực rựa lớp mình. Chừ làm răng hè? Không sao đâu, tôi trấn an hắn bằng câu chuyện của tôi cũng vừa xảy ra cách đó mấy hôm: Hôm tập trung toàn trường vừa rồi tao cũng nhầm, hai mặt nhìn nhau rõ mười mươi chứ đâu như”dzụ” của mày không biết ẻm nào, sợ chi.

Mỗi lần tập trung toàn trường, lớp Quế tôi theo vần là lớp cuối nhưng không hiểu sao trường lại xếp đứng cạnh lớp “A”. Hôm đó cũng tập trung toàn trường như mọi lần, Quế tôi đi phía sau tới, nhìn thấy Quế bạn thân đứng phía trên (tên đội trưởng cấp một trong “dzụ” đào trộm khoai vườn trường giờ thành bí thư chi đoàn cấp hai), Quế tôi phi một phát đến sau lưng hắn, đưa nhanh hai tay áp vào hai bên má hắn xoay lại và cụng trán mình và trán hắn. Nhưng hỡi ôi, mở mắt nhìn thì không phải tên bí thư mà là một”ẻm” lớp “A”. “Ẻm” cũng trố mắt nhìn và Quế tôi nhanh chân ù té. Sau đó cũng sợ bị hiểu lầm mà “ẻm” báo thầy cô thì “mệt mỏi một cách toàn diện”, nhưng mọi chuyện vẫn bình yên, chắc “ẻm” cũng biết là mình nhầm nên không truy cứu. Cũng may là tôi chỉ “cụng trán” chứ hôm đó mà “cụng má” hay “cụng môi” thì chắc “diễn biến hòa bình” có khi theo hướng khác rồi. Sau này về Nam có gặp lại “ẻm” nớ mấy lần, chẳng biết là “ẻm” có còn nhớ sự cố năm xưa hay không. “Ẻm” này thì dễ nhận biết vì có một vết sẹo trên cổ do mổ bướu.

Hắn - cái thằng Quế ẳm “cái nấm” từ lớp học về tận khu nhà ở chính là thằng “Quế lớn” trong phi vụ “Đi bắt chim…” lúc ở cấp một mà Quế tôi đã kể ở “Chợ Chồm hổm”. Giờ đây sao bao nhiêu năm các Quế đã trưởng thành, nhưng kỷ niệm ngày xưa vẫn còn như mới vừa xảy ra đâu đây. “Quế lớn” là sĩ quan công an thâm niên, chuẩn bị nghỉ hưu, hắn vừa cưới vợ cho con chắc đã lên chức ông nội. Nhưng đến giờ này “cái nấm” vẫn là một ẩn số đối với hắn và cả cộng đồng Quế trừ “ẻm cái nấm”. ”Quế cái nấm” ơi, Quế là “ẻm” mô đây? Có nhận ra bóng dáng của mình trong “Sự cố…áy náy” không? Nếu có chút gì “biến tấu” thì âu cũng là lẽ thường tình vì: chuyện xảy ra khi các nhân vật và tác giả đều là Quế còn rất trẻ, còn câu chuyện được viết ra sau gần bốn mươi năm khi các nhân vật và tác giả không còn trẻ nữa, xin các Quế lượng thứ. Xin hẹn các Quế ở các câu chuyện khác trong chuỗi “ Những chuyện bây giờ mới kể”